Tuổi dậy thì là giai đoạn đầy biến động trong cuộc đời, đánh dấu sự chuyển đổi từ trẻ em sang người lớn, không chỉ về mặt sinh lý mà còn về tâm lý. Bên cạnh đó, các mối quan hệ xã hội cũng trở nên phức tạp hơn, với nhu cầu được công nhận, khẳng định bản thân, và sự nhạy cảm trước ý kiến của người khác. Việc hiểu rõ những thay đổi tâm lý ở tuổi dậy thì không chỉ giúp người trẻ thích nghi tốt hơn với quá trình phát triển mà còn hỗ trợ cha mẹ, thầy cô trong việc đồng hành và hướng dẫn các em vượt qua giai đoạn đầy thử thách này. Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này nhé.
Nếu bạn quan tâm đến lĩnh vực tâm lý, hãy nhờ sự tư vấn tâm lý từ các chuyên gia tâm lý trên Askany nhé.
Mục lục
Tính độc lập của trẻ
Tuổi dậy thì đánh dấu sự chuyển biến mạnh mẽ trong tâm lý trẻ, từ một đứa trẻ phụ thuộc dần trở nên độc lập hơn trong suy nghĩ và hành động. Ở giai đoạn này, trẻ bắt đầu muốn tự đưa ra ý kiến và giải quyết các vấn đề của riêng mình.
Từ 10 đến 13 tuổi, trẻ có xu hướng dần tách khỏi sự phụ thuộc vào cha mẹ và tìm kiếm không gian riêng cho bản thân.
Đến độ tuổi 14 – 16, trẻ thường xuất hiện mâu thuẫn với cha mẹ, dần ít dành sự quan tâm cho gia đình. Trẻ mong muốn sự tự do khám phá và sẽ cảm thấy khó chịu, thậm chí tức giận nếu bị cha mẹ kiểm soát quá mức.
Từ 17 đến 19 tuổi, trẻ bắt đầu nhận thức sâu sắc hơn về giá trị của lời khuyên từ gia đình, dần hiểu và tôn trọng cha mẹ nhiều hơn.
Ý thức về bản thân, quan tâm ngoại hình
Tuổi dậy thì mang đến nhiều thay đổi rõ rệt về ngoại hình cho cả nam và nữ.
Đối với bé gái:
- Vòng ngực phát triển.
- Lông dưới cánh tay và lông mu bắt đầu mọc và sẫm màu dần.
- Cơ thể có thể tiết ra mùi đặc trưng.
- Chu kỳ kinh nguyệt bắt đầu.
- Chiều cao tăng lên, vóc dáng nở nang hơn.
Đối với bé trai:
- Lông mu và lông nách mọc dần và trở nên sẫm màu hơn.
- Chiều cao tăng lên, ngực và vai mở rộng.
- Nội tiết tố kích thích tinh hoàn sản xuất tinh trùng.
- Vỡ giọng, giọng nói trầm hơn.
- Cơ thể bắt đầu tiết mùi.
Những thay đổi này có thể khiến trẻ cảm thấy thiếu tự tin về ngoại hình, lo ngại về cân nặng hoặc các vấn đề như mụn trứng cá. Trẻ có xu hướng so sánh mình với bạn bè và trở nên nhạy cảm hơn về vẻ bề ngoài, từ đó phát sinh nhu cầu quan tâm đến việc chăm sóc và làm đẹp.
Tâm trạng lâng lâng
Tuổi dậy thì là giai đoạn “lưng chừng” giữa tuổi thơ và sự trưởng thành, khi các bạn trẻ không còn là trẻ nhỏ nhưng cũng chưa phải là người lớn. Đây là lúc cảm xúc trở nên thất thường, dễ dàng chuyển từ tự tin, vui vẻ sang cáu kỉnh, chán nản chỉ trong thời gian ngắn.
Những biến động này thường do sự thay đổi hormone trong cơ thể và các chuyển biến tâm lý tuổi dậy thì mang lại. Chẳng hạn, một người từng hoạt bát, vui vẻ có thể trở nên trầm lặng, khép mình hơn, hoặc ngược lại, từ nhút nhát trở nên cởi mở hơn.
Suy nghĩ mâu thuẫn
Tuổi dậy thì là giai đoạn “lưng chừng” giữa tuổi thơ và sự trưởng thành, khi các bạn trẻ không còn là trẻ nhỏ nhưng cũng chưa phải là người lớn. Đây là lúc cảm xúc trở nên thất thường, dễ dàng chuyển từ tự tin, vui vẻ sang cáu kỉnh, chán nản chỉ trong thời gian ngắn.
Những biến động này thường do sự thay đổi hormone trong cơ thể và các chuyển biến tâm lý tuổi dậy thì mang lại. Chẳng hạn, một người từng hoạt bát, vui vẻ có thể trở nên trầm lặng, khép mình hơn, hoặc ngược lại, từ nhút nhát trở nên cởi mở hơn.
Áp lực từ bạn bè
Khi bước vào tuổi dậy thì, trẻ thường có xu hướng muốn gắn kết với bạn bè và khám phá thế giới xung quanh nhiều hơn. Thời gian dành cho bạn bè và các cuộc trò chuyện cũng dần tăng lên.
Tuy nhiên, sự khác biệt về quan điểm, sở thích hay cách ăn mặc, ngôn ngữ của bạn bè đôi khi có thể tạo ra áp lực, khiến trẻ cảm thấy bị so sánh hoặc không đồng điệu. Những khác biệt này có thể làm xuất hiện khoảng cách trong mối quan hệ với bạn bè và gây ra những cảm xúc khó xử.
Cảm thấy quá nhạy cảm
Từ 11 đến 14 tuổi, sự thay đổi hormone trong cơ thể bắt đầu tác động đến hành vi và tâm lý của trẻ. Sự gia tăng hoặc giảm sút hormone như cortisol hay hormone tuyến giáp có thể làm tăng nguy cơ mắc trầm cảm.
Giai đoạn này, trẻ thường nhạy cảm hơn về ngoại hình do những thay đổi thể chất nhanh chóng, khiến chúng cảm thấy khó chịu hoặc tự ti. Áp lực học tập và kỳ vọng từ gia đình cũng có thể là nguyên nhân khiến trẻ dễ cảm thấy căng thẳng và nhạy cảm hơn trong giao tiếp và cuộc sống hằng ngày.
Bắt đầu có cảm xúc tình dục
Giai đoạn dậy thì đánh dấu sự trưởng thành về giới tính, khi trẻ bắt đầu tò mò về cơ thể mình và có những cảm xúc đặc biệt đối với người khác. Với sự tiếp xúc ngày càng nhiều với các phương tiện truyền thông, trẻ dễ dàng tiếp nhận những hình ảnh lãng mạn trên tivi hoặc tìm đọc sách ngôn tình, tiểu thuyết, điều này tạo ra những cảm xúc hưng phấn và thích thú, vốn là những phản ứng tự nhiên và không nên cảm thấy tội lỗi.
Tuy nhiên, trẻ có thể cảm thấy ngại ngùng khi chia sẻ về những suy nghĩ này. Vì vậy, cha mẹ cần quan tâm và nhạy bén với cảm xúc của con cái. Việc trò chuyện mở về giới tính và giáo dục về tình dục an toàn là rất quan trọng trong giai đoạn này, giúp trẻ có cái nhìn đúng đắn và bảo vệ bản thân trong các mối quan hệ sau này.
